استفاده از نمک به منظور حفظ مواد غذایی قدمتی دیرینه دارد و استخراج آن به گذشته‌های دورتر برمی‌گردد: زمانی که چینی‌ها و پس از آن رومیان باستان برای استخراج آن، آب موجود در چشمه‌های نمک را می‌جوشاندند یعنی حدود 6000 سال پیش. این ویژگی نگهدارندگی نمک برای مواد غذایی و نیز هم‌تراز شدن ارزش آن با سکه و طلا، آن را تبدیل به کالایی تجارتی نمود و به مرور در سرتاسر جهان و از جمله ایران وارد بازار داد و ستد شد. در ادامه به صورت اجمالی به بررسی تاریخچه خرید و فروش نمک در جهان و ایران می‌پردازیم.
نمک: کالای با ارزش دوران باستان تاکنون
در طول قرن‌ها، نمک کالایی باارزش محسوب می‌شد. تا حدی که تبدیل به یکی از کالاهای تجارتی مهم در سراسر جهان شد. فهرست کوتاه زیر نمونه‌هایی از ارزش و اهمیت نمک در طول دوره‌های مختلف تاریخ در جهان را بازگو می‌کند:
- مصریان باستان در حدود 2800 سال قبل از میلاد مسیح صادرات ماهی‌های نمکی به فنیقی‌ها را آغاز کردند.
- استفاده از نمک به عنوان جایزه نزد یونانیان، عبرانیان باستان، مردمان بیزانس و هیتی، رومی‌ها و مصری‌ها
- پرداخت حقوق سربازان رومی با نمک
- استفاده از نمک در مومیایی کردن اجساد توسط مصریان باستان
- استفاده از نمک به عنوان واحد پول در جنوب صحرای آفریقا و حبشه
- رشد و گسترش شهرهایی نظیر لیورپول به دلیل تجارت نمک
- نیاز جهانی برای نمک و اعمال مالیات اجباری برای آن. این امر منجر به جنگ بین اقوام و ملل مختلف شد. نبرد ونیزی‌ها با جنوا، انقلاب آمریکا، انقلاب فرانسه و جنبش استقلال هند به رهبری ماهاتما گاندی از آن جمله‌اند.
تاریخچه خرید و فروش نمک در ایران
پیشینه تجارت نمک در ایران باستان را می‌توان با کشف اجسادی متعلق به مردان نمکی مرتبط دانست. اجساد این 6 مرد مومیایی شده در یک معدن نمک تاریخی واقع در چهرآباد از روستاهای اطراف شهر زنجان کشف شده است. آنها احتمالا بر اثر ریزش معدن حین انجام کار در زیر آواری از نمک دچار چنین سرنوشت شومی شده‌اند. کاوشگران قدمت آنها را 2350 ساله می‌دانند یعنی دوران فرمانروایی سلسله هخامنشیان در ایران. البته بررسی‌های بیشتر حاکی از این امر است که استخراج نمک از این معدن در دوره‌های تاریخی دیگری نیز ادامه داشته است: ساسانیان، سلجوقیان، قاجاریه و پهلوی.
برای مطالعه بیشتر در مورد تاریخچه نمک پیشنهاد می‌کنیم مقالات ذیل را مطالعه فرمایید:
- مقاله history of salt، منتشر شده در سایت ویکی‌پدیا
- مقاله «تاریخچه نمک» منتشر شده در سایت نمک شایان
