گنبد نمکی چیست؟ انواع گنبدهای نمکی کدامند؟ گنبدهای نمکی ایران

ناهمواری‌های گنبدی شکل با هسته مرکزی نمک را می‌توان تعریفی ساده و کلی از گنبد نمکی دانست. گنبد نمکی نقش عمده‌ای را در تشکیل کویر و شور شدن آب‌های طبیعی ایفا می‌کند. اهمیت گنبدهای نمکی مربوط به مجاورت آن‌ها با مخازن نفتی و نیز منابع پتاس و سولفور است. گنبدهای نمکی ایران بیشتر در مناطق جنوبی آن متمرکز هستند. در این نوشتار به سه پرسش اساسی پاسخ می‌دهیم: 1) گنبد نمکی چیست؟ 2) ساختار، شکل و انواع گنبدهای نمکی کدامند؟ 2) گنبدهای نمکی ایران کدامند؟

گنبد نمکی چیست؟

داستان تشکیل گنبد نمکی ساده است؛ ورقه‌ها و لایه‌های نمک موجود در اعماق زمین در طول سال‌های متمادی توانسته‌اند خود را به سطح زمین رسانده و به کمک حوادث طبیعی همچون زلزله خرد و در اشکال متنوعی مثلا گنبد ظاهر شوند. نوع سنگ‌های پوششی و میزان فشار درونی گنبدهای نمکی باعث تفاوت ظاهری آن‌ها با یکدیگر شده است.

ساختار گنبد نمکی

هسته‌ای مرکزی از جنس نمک که سنگ‌های رسوبی محلی آن را احاطه کرده‌اند، ساختار گنبد نمکی را تشکیل می‌دهد. البته در این ساختار، طبقات رسوب یافته جوان‌تر از هسته مرکزی هستند. علاوه بر این در اکثر گنبدهای نمکی، پوششی فوقانی موسوم به پوش‌سنگ وجود دارد که از جنس سنگ‌های رسوبی آهکی، ژیپس و آندریت و گاهی اوقات مواد گوگردی است. پوش‌سنگ‌ها در برخی موارد تا چند صد متر ضخامت دارند. با این حال، برخی از گنبدهای نمکی مانند گنبدنمکی قم نیز یافت می‌شوند که فاقد این پوشش فوقانی هستند.

شکل ظاهری گنبد نمکی

تاقدیس نمکی، برجستگی‌های تیغه مانند نمکی، امواج نمکی، بالش‌های نمکی و استوک‌های نمکی از جمله اشکال متنوع گنبد نمکی هستند. شمار زیادی از آن‌ها دارای دیواره‌‌ای با شیب 80 یا 90 درجه به سمت بیرون هستند. این پدیده طبیعی زیبا بیشتر شکلی نامتقارن دارد که شیب مختلف دیواره‌‌های آن در جهات گوناگونی است. شکل مقطع بیشتر آن‌ها دایره و تعداد کمی از آن‌ها بیضی شکل است. گسترش افقی آن‌ها دراکثر موارد تا چندین کیلومتر است.