ید درمانی به عنوانی روشی مکمل در جراحی‌های غدد سرطانی بویژه سرطان تیروئید شناخته می‌شود. در این روش ید -131 یا ید رادیواکتیو که ایزوتوپی پرتوزا (ساطع کننده پرتوی بتا) از این عنصر بوده و به صورت دست‌ساز تهیه می‌شود، مورد استفاده قرار می‌گیرد. جذب ید دریافتی توسط غده تیروئید از سویی و تشعشعات رادیواکتیو ید -131 در این بافت از سویی دیگر باعث از بین رفتن باقی‌مانده سلول‌های سرطانی می‌شود که پس از عمل جراحی هنوز وجود داشته و به حیات خود ادامه داده‌اند.
پرتو درمانی به شیوه ید درمانی
پرتو درمانی یا رادیو تراپی، نامی آشنا در زمینه درمان بافت‌های سرطانی از طریق از بین بردن یا کوچک کردن سلول‌های سرطانی به کمک پرتوهای رادیواکتیو ایکس، آلفا، بتا و گاما است. این پرتوها از طریق دستگاه و یا داروهای حاوی مواد رادیواکتیو، به داخل سلول‌های سرطانی نفوذ کرده و باعث تخریب آن‌ها در مقیاس وسیعی می‌گردند. در این روش درمانی، به بافت‌های سالم مجاور کمترین آسیب وارد می‌شود که دلیل این امر نیز خود ترمیمی سریع سلول‌های آنهاست. پرتو درمانی، شیوه‌ای قابل اطمینان و ثمربخش بوده و استفاده حدود دو سوم از بیماران سرطانی از آن مؤید این مطلب است.
یکی از انواع پرتو درمانی، ید درمانی است که برای معالجه تیروئید پرکار، سرطان تیروئید و حتی انواع دیگری از سرطان‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنانکه که می‌دانید تقریبا تمام ید دریافتی بدن توسط غده تیروئید جذب می‌شود و از عناصر اصلی و سازنده هورمون‌های این غده درون‌ریز محسوب می‌شود. این موضوع منجر به کشف روشی موسوم به ید درمانی گردیده است. در این روش از عنصر ید که تنها یکی از 30 ایزوتوپ آن پایدار و غیر رادیو اکتیو است، ایزوتوپی ناپایدار و رادیواکتیو یعنی دارای خاصیت پرتوزایی از نوع «بتا» با قدرت تخریب سلول‌های سرطانی به صورت مصنوعی (در آزمایشگاه) تولید می‌شود.
این محصول به شکل کپسول به بیمار داده می‌شود که تقریبا تمامی آن توسط غده تیروئید جذب می‌شود و ماحصل این فرآیند، نابودسازی سلول‌های سرطانی غده تیروئید است. قوی‌تر بودن دوز تابش نسبت به اسکن رادیواکتیو و کمترین آسیب وارده به بافت‌های سالم مهم‌ترین برتری این روش درمانی است.
عوارض ید درمانی
ید درمانی نیز همچون سایر روش‌های درمان و معالجه عوارضی را برای بیمار به دنبال دارد که عبارتند از:
1- کم کاری تیروئید
دلیل این عارضه از بین رفتن سلول‌های غده تیروئید حین درمان است. البته استفاده از هورمون‌های تیروئیدی در دراز مدت این عارضه را برطرف می‌کند.
2 – حالت تهوع
این عارضه ناخوشایند کوتاه مدت بوده و حداکثر 2 روز ادامه دارد.
3 – طعم فلز در دهان
این عارضه احتمالا تا چند هفته وجود خواهد داشت.
4 – تورم غدد بزاقی
حین ید درمانی، جذب ید توسط غدد بزاقی منجر به تورم آن‌ها می‌گردد. این مشکل را می‌توان با تحریک غدد بزاقی از طریق خوردن موادی همچون لیمو (حتی یک قطره) یک روز پس از درمان برطرف نمود.
مراقبت‌های بعد از ید درمانی
برای اینکه اطرافیان در معرض تشعشعات رادیواکتیوی فرد تحت معالجه قرار نگیرند، رعایت موارد مراقبتی زیر از سوی بیمار بعد از دوره درمان ضروری است:
- خوابیدن بیمار به صورت جداگانه و به مدت 3 تا 5 روز
- عدم تماس فیزیکی با کودکان طی بازه زمانی 3 الی 7 روز
- رعایت فاصله مناسب از دیگران، بویژه نوزادان، کودکان زیر پنج سال و زنان باردار به مدت 2 تا 3 هفته
- عدم حضور در مکان‌های عمومی
- نوشیدن آب زیاد (جهت دفع ید رادیواکتیو به واسطه ادرار)
- عدم اشتراک‌گذاری در وسایل مورد استفاده (ظروف آشپزخانه، وسائل شخصی و …)؛ شستن مرتب دست‌ها و استحمام روزانه طی سه روز نخست پس از معالجه
در پایان خاطرنشان می‌کنیم که تحقیقات وسیع پژوهشگران اروپایی و آمریکایی در 70 سال اخیر، مفید بودن این روش درمانی را تأیید و بر لزوم استفاده از آن در درمان تیروئید پرکار و سرطان تیروئید تأکید می‌نماید.
